Geschiedenis van de St Willibrorduskerk en zijn voorlopers

De eerste Katholieke kerk in Bodegraven stond op de markt waar nu de Dorpskerk staat. Hij werd de St. Galluskerk genoemd, oorspronkelijk een kleine houten kapel die vervangen is in de loop van de 13^e eeuw door een stenen gebouw. Hoe komt het dan dat de huidige Katholieke kerk nu op de Overtocht staat. Dit heeft alles te maken met de geloofsstrijd en de komst van de reformatie.

In het kort komt het hierop neer, de Duitse monnik Maarten Luther ergerde zich aan de wantoestanden in de Katholieke kerk . Daarom spijkerde hij een document op de deur van de Slotkapel in Wittenberg (Duitsland) op 31 oktober 1517. Hier stonden 95 stellingen (regels) met de zaken waar hij het niet mee eens was. Dit feit veroorzaakte een kerkelijke revolutie in de Westerse wereld met als resultaat een splitsing van de Katholieke kerk in meerdere groepen samengevat als Protestanten.

Dorpsgezicht van Bodegraven met St. Galluskerk (1672)

Dit resulteerde uiteindelijk in een overmacht van de Protestanten. Einde van de 17^e eeuw kwam er een verbod voor het houden van katholieke kerkdiensten. Hierdoor raakten zij ook de St. Galluskerk kwijt op de markt in Bodegraven, die ging over in protestantse handen. Alle kerkelijke schatten en kunst werd hierbij inbeslaggenomen. In de eeuwen erna werden er in woonhuizen en zgn. schuilkerken op kleinschalige schaal kerkdiensten gehouden.  Als dit ontdekt werd door de schout (voorloper van de politie) werden er hoge boetes uitgedeeld. Een van deze schuilkerken stond op de Overtocht wat toen nog niet tot Bodegraven maar Zwammerdam behoorde. Dit kleine kerkje bleef bespaard in 1672 toe Bodegraven grotendeels door de Fransen in brand werd gezet (rampjaar).

In de 19^e eeuw kwam er hier verandering in , en ontstond er godsdienstvrijheid in Nederland. Dit was de kans voor de toenmalige pastoor om plannen te maken voor de bouw van een nieuwe grote Katholieke kerk op de Overtocht.

De architect die deze kerk ontwierp was Pierre Cuypers, dezelfde architect die het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam heeft ontworpen. De kerk is gebouwd door de Bodegraafse aannemer B.H. Boers. De totale kerk met toren en kerkhaan heeft ongeveer f 64.000 gulden gekost. Er is nog een strijd geweest tussen de architect en de aannemer. De laatste had de toren niet gebouwd volgens het ontwerp van de architect. Men heeft er uiteindelijk geen rechtszaak van gemaakt en de toren is uiteindelijk niet vervangen.

Met de bouw van de kerk werd in 1862 begonnen, hij was klaar in 1865.  De stijl van de kerk was neogotisch. In eerste instantie zou de kerk weer St. Galluskerk gaat heten, maar de pastoor wilde de naam veranderen in St. Willibrorduskerk (dit was de eerste bisschop van Utrecht (658-739)). Op maandag 10 juli 1865 werd de nieuwe majestueuze Rooms Katholieke St. Willibrorduskerk ingewijd door de bisschop van Haarlem.

Bij de grote brand van 1870 is de kerk gespaard gebleven, doordat de wind gunstig stond (voor de kerk niet voor het dorp). Maar dit geluk had men niet altijd want op woensdag 24 maart 1982 ontstond er laat in de avond door kortsluiting in het kerkorgel. Dit veroorzaakte een reusachtige brand. Bijna heel Bodegraven liep avonds laat uit, om naar het blussen te kijken. Bij het aanbreken van de dag kon men goed de grote schade zien. De ravage was enorm. Het dak was ingestort, vele grote houten balken waren verbrand en in het interieur van de kerk gevallen. Het mooie orgel was totaal verwoest. Gelukkig stonden de muren nog overeind en waren de fundamenten nog intact.

De kerk hoefde niet opnieuw worden opgebouwd maar kon hersteld worden. De kerkgangers hadden nu geen kerk meer voor hun diensten. Gelukkig konden ze ruime tijd hun diensten houden in de Gereformeerde Kerk en de Evangelisch-Lutherse kerk. Op dinsdag 9 april 1985 werd de kerk tijdens een feestelijke Eucharistieviering  heropend door Mgr. Dr. A.J. Simonis aartsbisschop van Utrecht.

Inmiddels heeft de kerk al zijn 150 jarig bestaan gevierd.  De bijnaam van deze kerk is de Wachter aan de Overtocht waaruit duidelijk de belangrijke rol blijkt die deze kerk in Bodegraven heeft.

Door John de Vries (Stichting Historische Kring Bodegraven) Foto’s : Stichting Historische Kring Bodegraven.