Er ligt een grote financiële opgave om de miljoenentekorten in het Sociaal Domein terug te dringen. Wethouders Odd Wagner en Inge Nieuwenhuizen, verantwoordelijk voor het Sociaal Domein met portefeuilletaken als jeugdzorg, Wmo en participatiewet, zijn helder bij die opgave: “Alleen financieel saneren heeft geen zin. Dat leidt tot kaalslag. We willen juist veel van de sociale opgaven terugbrengen naar de mensen. Dat kan door dorpen en kernen nadrukkelijk te betrekken bij de uitvoering van taken binnen het Sociaal Domein. Er is zoveel betrokkenheid in die dorpen en kernen, dat wij die verbinding waardevol kunnen benutten; samen met de maatschappelijke organisaties en vrijwilligers die zich nu al volop inzetten. Met de gemeente in een intermediaire rol.”
Wethouder Odd Wagner vindt het essentieel om bij de benodigde bezuinigingen na te gaan welke waarde processen hebben. “We moeten de kosten binnen het Sociaal Domein beheersen. Dat is duidelijk. Daarnaast moet je je werkwijzen aanpassen als die tot betere resultaten leiden. In Heemskerk, waar ik eerder heb gewerkt, gaf de gemeente vanuit de Wmo 100 gratis scootmobielen aan ouderen, maar na onderzoek bleek dat 80 daarvan niet werden gebruikt. Je ziet in Bodegraven-Reeuwijk veel aanvragen voor hulpmiddelen. Die zullen in veel gevallen nodig zijn, maar soms is een andere oplossing geschikter. Als ouderen hun hulp in de huishouding opzeggen omdat ze nu hulp via de Wmo krijgen, dan moeten ze ook beseffen dat zij dat indirect zelf betalen via de lokale lasten.”
“De noodzakelijke financiële ingrepen vormen thans hét moment voor ‘het transformeren van het Sociaal Domein’, zoals ik het noem. Daarvoor vragen wij aan de gemeenteraad juist investeringsruimte. We moeten zorgen dat wij de juiste dingen op de meest doeltreffende wijze doen. Daarvoor hebben wij de wijken en buurten nodig. Ik kijk daarbij naar het Deventer-model. Die stad slaagt er met een soortgelijke aanpak in om geld over te houden op het Sociaal Domein. Nu is Bodegraven-Reeuwijk heel anders dan Deventer. Wij hebben veel dorpen en kernen die qua karakter verschillen, maar in elk dorp is die potentiële betrokkenheid van inwoners ruimschoots aanwezig.”
Preventie van wezenlijk belang
De wijkgerichte aanpak binnen het Sociaal Domein betekent zeker niet dat de ingeslagen weg van preventie overboord wordt gezet. Odd Wagner: “Integendeel, we schrijven PREVENTIE nog altijd met hoofdletters binnen onze aanpak.” Inge Nieuwenhuizen haakt in: “Preventie is veelal ook onze wettelijke verantwoordelijkheid als gemeente. Neem de schuldhulpverlening. Wij dienen als gemeente bijvoorbeeld te voorkomen dat schulden ontstaan of verder oplopen. Inwoners in een schuldpositie lopen het risico steeds verder in problemen te komen, hun baan te verliezen of dat hun kinderen jeugdzorg nodig hebben. Het hebben van werk draagt bij aan de zelfstandigheid en het welzijn van mensen; maar wie niet kan werken, moet in elk geval meedoen in de samenleving, participeren.”
Omvangrijk bedrijfsleven
Nieuwenhuizen vervolgt: “Voor de uitvoering van de participatiewet werken we samen met Ferm Werk en ook daar kijken wij naar structurele bezuinigingen. Tegelijkertijd praten wij nu bijvoorbeeld met bedrijven in onze gemeente om na te gaan of zij een actievere rol kunnen spelen. Het is geweldig dat bedrijven lokale verenigingen sponsoren, maar ik zie ook veel mogelijkheden op het gebied van werkgelegenheid voor inwoners die nu aan de kant staan. Het bedrijfsleven kan zo iets zeer wezenlijks terugdoen voor de maatschappij. We hebben in Bodegraven-Reeuwijk circa 310 uitkeringssituaties die ruim 400 personen betreffen en dat aantal zouden we omlaag moeten kunnen brengen met zo’n omvangrijk bedrijfsleven. Niet alleen vanwege de kosten, maar voor de toekomst van die mensen. We moeten meer kijken naar het talent dat mensen bezitten, wat mensen wel kunnen. We kunnen daarbij de ondersteuning van hun buurtgenoten gebruiken. Dat kunnen buren, vrienden, verenigingen, kerken, maar ook bedrijven en woningcorporaties zijn. Soms is het eenvoudige burenhulp, soms kunnen kinderen met elkaar spelen of samen huiswerk maken, soms kijken andere ouders vertrouwelijk mee met de jeugdhulp voor een gezin, soms kun je elkaar financieel helpen via een wederdienst, etc. Het Sociaal Domein is altijd mensenwerk. Daar willen wij graag extra op inzetten.”
Verbinding zoeken
Odd Wagner: “Wij zijn ervan overtuigd dat de burgerij een deel van de vele sociale vraagstukken zelf kan oplossen. We hebben nog steeds de zorgprofessionals, vrijwilligers, betrokken organisaties en Huizen van Alles heel hard nodig. Maar het kan beter door zo vroeg mogelijk in de wijk en buurt aan de slag te gaan met inwoners die ondersteuning nodig hebben. Ja, ook binnen het jeugdbeleid. Aandacht, adviezen en hulp vanuit de buurtomgeving kunnen direct positieve invloed hebben. Dit soort contacten en verbindingen moeten wij benutten om zo de hoeveelheid aan hulptrajecten te beteugelen. Als die nodig zijn, dan volgen wij die. Als de gemeenteraad die integrale lijn van wijkgericht werken en professionele hulp volgt, kunnen wij het Sociaal Domein transformeren.”
Werk is essentieel
Inge Nieuwenhuizen: “Het Sociaal Domein vraagt om strategische heroriëntaties. Nu worden sommige jongeren te veel aan hun lot overgelaten. Ze gaan als jongvolwassenen hun eigen gang, terwijl het waardevol zou kunnen zijn dat wij hen ondersteunen, zodat zij hun opleiding afmaken of een werkkring vinden. Je wilt voorkomen dat zij tussen wal en schip vallen en in de problemen komen. Ook bij mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt moeten wij ons blijven inspannen dat zij werk vinden. Want met werk heb je een sleutel tot veel probleemoplossingen in handen. We moeten wel durven om binnen jeugdzorg, participatiewet en Wmo samen te gaan werken met inwoners en bedrijven in al onze dorpen en wijken.”
Gemeenteraad aan zet
Odd Wagner besluit: “We hebben de gemeenteraad het scenario van harde ombuigingen binnen het Sociaal Domein voorgelegd. Die cijfers zijn een eigen leven gaan leiden. Het klopt allemaal, maar we zien kansen voor beheersing van de kosten in combinatie met een beweging waarbij we het Sociaal Domein dichterbij de inwoners brengen. Dat zal niet van vandaag op morgen kunnen. We vragen als verantwoordelijk wethouders wel die ruimte van de gemeenteraad en vooral de maatschappelijke betrokkenheid van de verschillende dorpen en kernen voor hun inwoners; ook voor hen die wat extra ondersteuning nodig hebben.”
